Psychosomatische fysiotherapie is een gespecialiseerde behandelvorm die zich richt op de samenhang tussen lichamelijke klachten en psychische of sociale factoren. Deze benadering is bij uitstek geschikt voor mensen met Functionele Neurologische Stoornis (FNS), en in het bijzonder voor cliënten die te maken hebben met dissociatieve of functionele wegrakingen. Bij deze wegrakingen lijkt het alsof iemand flauwvalt of een epileptische aanval krijgt, maar er is geen sprake van een hersenziekte of epilepsie. De klachten zijn echt, maar worden veroorzaakt door een tijdelijke verstoring in de werking van het zenuwstelsel.
Psychosomatische fysiotherapie helpt cliënten niet alleen om hun lichaam beter te begrijpen, maar ook om meer grip te krijgen op stressreacties, spanningsopbouw en de signalen die voorafgaan aan een aanval. Door middel van lichaamsgerichte technieken en bewustwording van patronen draagt deze therapie bij aan herstel van de balans tussen lichaam en geest.
Hoe werkt psychosomatische fysiotherapie?
Mensen met FNS-wegrakingen hebben vaak moeite met het herkennen van signalen in hun lichaam. De aanvallen kunnen ogenschijnlijk uit het niets komen, maar bij nadere analyse blijkt er vaak sprake te zijn van een opbouw van spanning, stress, hyperventilatie of dissociatie. Psychosomatische fysiotherapie richt zich op het leren herkennen en doorbreken van deze patronen.
De behandeling begint meestal met een uitgebreide intake, waarbij wordt gekeken naar lichamelijke klachten, leefstijl, stressbronnen en emotionele belasting. Vervolgens wordt er gewerkt aan het vergroten van lichaamsbewustzijn, ademregulatie, ontspanning en het hervinden van vertrouwen in het lichaam.
Lichaamsbewustzijn en regulatie
Een belangrijk onderdeel van de therapie is het vergroten van het lichaamsbewustzijn. Dit gebeurt door gerichte oefeningen die helpen om opnieuw contact te maken met lichamelijke sensaties, houdingen en bewegingen. Veel mensen met functionele wegrakingen hebben de neiging om te dissociëren, wat betekent dat ze zich tijdens spanningsopbouw of een aanval los voelen staan van hun lichaam of omgeving.
Door rustige, gecontroleerde bewegingsoefeningen en het bewust observeren van lichamelijke reacties, leert de cliënt zichzelf beter te reguleren. Dit kan ook betekenen dat iemand leert pauzeren en anders reageert wanneer er signalen zijn van overbelasting.
Ademhaling en ontspanning
Ademhaling speelt een cruciale rol bij FNS-wegrakingen. Veel cliënten ademen te snel of oppervlakkig, vooral in stressvolle situaties. Dit kan leiden tot hyperventilatie, duizeligheid of een gevoel van flauwvallen. In de therapie wordt gewerkt aan een rustige en bewuste ademhaling, vaak ondersteund door ontspanningsoefeningen. Hierdoor wordt het zenuwstelsel geholpen om van een overactieve naar een meer kalme toestand te schakelen.
Door herhaald oefenen krijgt de cliënt meer vertrouwen in het eigen lichaam en worden aanvallen vaak minder heftig of minder frequent.
Doel van psychosomatische fysiotherapie bij FNS
Het doel van deze therapie is niet alleen het verminderen van aanvallen, maar ook het herstellen van de zelfregie en de kwaliteit van leven. Door inzicht te krijgen in de samenhang tussen lichamelijke en psychische processen, ontstaat er ruimte voor verandering. De therapie biedt praktische handvatten om met stress om te gaan, grenzen te bewaken en actiever deel te nemen aan het dagelijks leven.
De samenwerking met andere disciplines zoals psychologie, ergotherapie of huisarts is vaak wenselijk, vooral wanneer er sprake is van trauma, depressieve klachten of langdurige overbelasting.
Oorsprong en ontwikkeling van de therapievorm
Psychosomatische fysiotherapie heeft zich in de afgelopen decennia ontwikkeld als antwoord op de groeiende groep mensen met onverklaarde lichamelijke klachten. De behandeling is gebaseerd op inzichten uit de fysiotherapie, psychologie, adem- en ontspanningstherapie en stressmanagement.
Sinds de classificatie van FNS als een erkende neurologische stoornis is er steeds meer aandacht gekomen voor behandelvormen die gericht zijn op functioneel herstel. Psychosomatische fysiotherapie is één van de kerninterventies in dit domein.
Neurowetenschappelijke achtergrond
Hoewel de exacte mechanismen nog volop worden onderzocht, is duidelijk dat bij FNS sprake is van een verstoring in de samenwerking tussen hersengebieden die beweging, aandacht en lichaamswaarneming reguleren. Psychosomatische fysiotherapie beïnvloedt deze processen door middel van ervaringsgerichte oefeningen die de hersenen helpen om op een andere manier met prikkels en spanning om te gaan.
Het trainen van nieuwe bewegings- en ademhalingspatronen lijkt de activiteit in hersengebieden die betrokken zijn bij angst en dreiging (zoals het limbisch systeem) te kunnen verminderen. Tegelijkertijd wordt de prefrontale cortex, die helpt bij bewuste regulatie, juist geactiveerd. Dit verklaart deels waarom cliënten zich vaak rustiger en stabieler voelen na verloop van de therapie.
Onderzoek en effectiviteit
Hoewel er nog relatief weinig grootschalig onderzoek is gedaan naar psychosomatische fysiotherapie specifiek bij FNS, tonen praktijkervaringen en kleinere studies aan dat veel cliënten baat hebben bij deze aanpak. Vooral de combinatie van uitleg (psycho-educatie), lichaamsgerichte oefeningen en ademregulatie wordt als helpend ervaren.
De therapie sluit goed aan bij een revalidatiegerichte benadering, waarbij de nadruk ligt op het versterken van mogelijkheden en het hervinden van balans, in plaats van op symptoombestrijding alleen.
Toepassingen in de praktijk
Psychosomatische fysiotherapie wordt ingezet bij:
- Functionele aanvallen (wegrakingen, collaps)
- Chronische pijn zonder duidelijke oorzaak
- Hyperventilatie en paniek
- Vermoeidheid, burn-out en spanningsklachten
- Lichamelijke klachten bij stress en trauma
Door de brede inzetbaarheid is deze therapievorm geschikt voor mensen die worstelen met een combinatie van lichamelijke en psychische klachten, waarbij reguliere fysiotherapie of gesprekken alleen niet voldoende zijn.
Toekomstige ontwikkelingen
De integratie van psychosomatische fysiotherapie in multidisciplinaire behandelprogramma’s voor FNS is in opkomst. In samenwerking met neurologen, psychologen en andere zorgverleners wordt gewerkt aan maatwerktrajecten waarin cliënten stapsgewijs leren omgaan met hun klachten. Ook neemt de aandacht toe voor digitale ondersteuning (zoals apps voor ademhaling of biofeedback), wat de toegankelijkheid van de therapie kan vergroten.
In conclusie biedt psychosomatische fysiotherapie een waardevolle aanpak voor mensen met FNS-wegrakingen. De combinatie van lichaamsbewustzijn, ademregulatie en inzicht in stresspatronen maakt deze therapievorm effectief, ondersteunend en herstelgericht. Het biedt cliënten niet alleen verlichting van symptomen, maar ook een nieuw perspectief op herstel.
FAQs – Psychosomatische fysiotherapie bij FNS-wegrakingen
Wat zijn FNS-wegrakingen?
FNS-wegrakingen, ook wel dissociatieve of functionele aanvallen genoemd, zijn aanvallen waarbij iemand plots het bewustzijn verliest of bewegingen maakt die lijken op epilepsie, zonder dat er sprake is van abnormale hersenactiviteit. De klachten zijn echt, maar functioneel van aard.
Wat is de rol van psychosomatische fysiotherapie bij FNS?
Psychosomatische fysiotherapie helpt cliënten met FNS door middel van lichaamsgerichte behandeling. De therapie richt zich op het herkennen van spanningssignalen, verbeteren van ademhaling, vergroten van lichaamsbewustzijn en opbouwen van zelfregie over het eigen functioneren.
Hoe kunnen spanning en stress leiden tot wegrakingen?
Bij veel mensen met FNS is sprake van langdurige spanning, overbelasting of onbewuste stressreacties. Dit kan leiden tot een ontregeling van het zenuwstelsel, waarbij het lichaam als het ware tijdelijk ‘uitschakelt’. De aanval is dan een automatische respons van het brein op overprikkeling of dreiging.
Zijn de klachten bij FNS ’tussen de oren’?
Nee, de klachten zijn echt en lichamelijk voelbaar. Ze worden niet bewust veroorzaakt. De term ‘functioneel’ verwijst naar de manier waarop het zenuwstelsel functioneert, niet naar verzonnen of ingebeelde klachten.
Is psychosomatische therapie geschikt voor iedereen met FNS?
In de meeste gevallen wel. Zeker wanneer aanvallen samengaan met stress, spanning, ademhalingsproblemen of vermijding van beweging. Het is belangrijk dat de diagnose duidelijk is gesteld door een arts of neuroloog.
Wat kun je verwachten van de behandeling?
De behandeling bestaat uit lichaamsgerichte oefeningen, ademregulatie, ontspanning en het opbouwen van vertrouwen in het eigen lichaam. Vaak wordt samengewerkt met andere zorgverleners zoals een psycholoog of huisarts.
Wat zijn de voordelen van psychosomatische fysiotherapie bij FNS?
De therapie helpt om aanvallen beter te begrijpen, te beïnvloeden en soms zelfs te voorkomen. Daarnaast draagt het bij aan meer rust, herstel van zelfvertrouwen en verbetering van de kwaliteit van leven.